Τι είναι η πρεσβυωπία
Η πρεσβυωπία είναι μια φυσιολογική μεταβολή της όρασης που συμβαίνει σε όλους μας με την πάροδο του χρόνου, καθώς η ηλικία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εμφάνισή της. Από ποια ηλικία όμως προκύπτει; Εμφανίζεται συνήθως μετά τα 40–45 έτη, όταν ο φυσικός φακός του ματιού αρχίζει να χάνει την ελαστικότητά του. Αυτό σημαίνει πως το μάτι δυσκολεύεται να εστιάσει σε κοντινά αντικείμενα — όπως ένα βιβλίο, το κινητό ή την ετικέτα ενός προϊόντος.
Ο κρυσταλλικός φακός, που στα νεανικά μας χρόνια μπορεί να μεταβάλλει το σχήμα του για να βλέπουμε καθαρά σε κάθε απόσταση, σταδιακά σκληραίνει. Καθώς μειώνεται η ικανότητά του να προσαρμόζεται, το κοντινό γίνεται θολό, και αναζητούμε λύσεις όπως γυαλιά «για κοντά» ή πολυεστιακούς φακούς.
Η πρεσβυωπία δεν είναι ασθένεια, αλλά μέρος της φυσικής διαδικασίας γήρανσης του ματιού. Αφορά όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, διαθλαστικής κατάστασης ή ύπαρξης μυωπίας. Ακόμα και οι μύωπες —που βλέπουν καλά χωρίς γυαλιά σε κοντινές αποστάσεις— αντιμετωπίζουν πρεσβυωπία όταν φορούν τα γυαλιά τους για μακριά.
Η απόσταση στην οποία μπορούμε να δούμε καθαρά κοντά αυξάνεται όσο περνούν τα χρόνια: από τα 20–25 εκ. στα νιάτα, γύρω στα 40-45 εκ. ή και περισσότερο γύρω στα 50–55. Εκεί συνήθως αναζητούμε μια λύση, είτε προσωρινή (γυαλιά), είτε πιο οριστική — με διαθλαστική χειρουργική επέμβαση και πιο συγκεκριμένα με λέιζερ για πρεσβυωπία, ιδανικά όταν συνυπάρχει με υπερμετρωπία, αλλά όχι μόνον τότε.
Ποια συμπτώματα εμφανίζει η πρεσβυωπία
Το βασικό σύμπτωμα της πρεσβυωπίας είναι η δυσκολία στην κοντινή όραση. Άλλα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Θάμπωμα ή θολή εικόνα σε κοντινή απόσταση, ιδίως μετά από προσπάθεια
- Ανάγκη να κρατάτε τα αντικείμενα πιο μακριά για να τα δείτε καθαρά
- Πονοκέφαλοι ή κόπωση των ματιών, ειδικά σε διάβασμα ή χρήση οθονών
- Συχνοί μορφασμοί ή μισόκλειστα μάτια, για να βελτιώσετε την εστίαση
- Αλλαγές στην όραση στο φως ή το ημίφως, ιδιαίτερα σε ενδιάμεσες αποστάσεις
Στην αρχή, η πρεσβυωπία εκδηλώνεται μόνο σε απαιτητικές συνθήκες — π.χ. όταν ο φωτισμός είναι χαμηλός ή μετά από αρκετές ώρες εργασίας. Σταδιακά, όμως, γίνεται μόνιμο χαρακτηριστικό της καθημερινής όρασης και απαιτεί κάποια μορφή αντιμετώπισης.
Αν παρατηρείτε αυτά τα σημάδια, είναι καλό να απευθυνθείτε σε έναν οφθαλμίατρο για εξατομικευμένο έλεγχο και καθοδήγηση σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές.
Αντιμετώπιση πρεσβυωπίας
Πώς διορθώνεται η πρεσβυωπία; Η αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας εξαρτάται από την ένταση των συμπτωμάτων, τις ανάγκες του ατόμου και το αν συνυπάρχουν άλλα διαθλαστικά προβλήματα όπως υπερμετρωπία, μυωπία ή αστιγματισμός. Οι βασικές μέθοδοι αντιμετώπισης είναι:
Συντηρητική αντιμετώπιση
- Γυαλιά ανάγνωσης: Η πιο συχνή λύση για την πρεσβυωπία. Φοριούνται μόνο για κοντινές δραστηριότητες όπως διάβασμα ή χρήση κινητού.
- Πολυεστιακά γυαλιά: Συνδυάζουν διόρθωση για κοντά, ενδιάμεσες και μακρινές αποστάσεις, προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία.
- Πολυεστιακοί φακοί επαφής: Εναλλακτική για όσους δεν επιθυμούν να φορούν γυαλιά. Προσφέρουν ζώνες όρασης για κάθε απόσταση. Συχνά προκαλούν νυχτερινά ενοχλήματα ιδίως στην οδήγηση, όπως φωτεινή άλω.
- Monovision φακοί επαφής: Το ένα μάτι «ρυθμίζεται» για μακριά και το άλλο για κοντά, με ειδικούς φακούς.
Αν και αποτελεσματικές, αυτές οι λύσεις δεν αποκαθιστούν την προσαρμογή του ματιού — απλώς παρακάμπτουν το πρόβλημα. Για όσους επιθυμούν μόνιμη ανεξαρτησία από γυαλιά, υπάρχουν επεμβατικές επιλογές.
Επεμβατική αντιμετώπιση
Όπως και στην υπερμετρωπία, έτσι και στην πρεσβυωπία διαθλαστική χειρουργική επέμβαση και το λέιζερ πρεσβυωπίας στοχεύουν στο να μειώσουν ή να εξαλείψουν την ανάγκη για γυαλιά κοντά, προσφέροντας σταθερή και λειτουργική όραση σε πολλές αποστάσεις. Οι κυριότερες τεχνικές είναι: το monovision, το presbylasik, τα ενθέματα κερατοειδούς και οι πολυεστιακοί ενδοφακοί.
Monovision
Μερικοί άνθρωποι επιλέγουν να βλέπουν με το ένα μάτι μακριά και με το άλλο κοντά. Αφήνουν δηλαδή επίτηδες το ένα μάτι μυωπικό κατά 1 – 1.25 βαθμό ώστε να βλέπει κοντά, ενώ το άλλο έχει διάθλαση κοντά στο μηδέν, ώστε να βλέπει καθαρά μακριά. Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να είναι έμφυτος ή να γίνεται επίτηδες με κατάλληλη χρήση γυαλιών ή φακών επαφής και επίσης μπορεί να είναι ο στόχος μετά από επεμβάσεις είτε μυωπίας με laser είτε καταρράκτη. Για όσους δεν έχουν αυξημένες απαιτήσεις σε μακρινή όραση, ο συνδυασμός αυτός λειτουργεί εξαιρετικά και είναι ιδιαίτερα πρακτικός. Βέβαια δεν είναι κατάλληλη λύση για επαγγελματίες οδηγούς για παράδειγμα ή για αθλητές, καθότι επηρεάζεται αρνητικά το οπτικό πεδίο αλλά και η αντίληψη του βάθους (η «τρισδιάστατη» όραση).
Presbylasik - Πρεσβυωπικό LASIK
Μετά από αρκετές επεμβάσεις διόρθωσης υπερμετρωπίας με laser βρέθηκε ότι τα μάτια αυτών των ηλικιωμένων ασθενών έβλεπαν καλύτερα απ’ ό,τι αναμενόταν κοντά. Οι ιδιότητες αυτές που βοηθούσαν στο διάβασμα μελετήθηκαν και πλέον είναι διαθέσιμη μία τεχνική που διορθώνοντας την υπερμετρωπία για μακρινή όραση μετριάζει εν μέρει και την πρεσβυωπία του ασθενούς. Αλλά και σε μάτια χωρίς υπερμετρωπία μπορεί να τροποποιηθεί η «ασφαιρικότητα» με το λέιζερ δημιουργώντας μία πολυεστιακότητα που επιτρέπει την όραση σε μεσαίες αποστάσεις.
Ενθέματα κερατοειδούς (Corneal Inlays)
Τα ενθέματα κερατοειδούς, ή αλλιώς Corneal Inlays, είναι μικροσκοπικές συσκευές που εμφυτεύονται στο κέντρο του κερατοειδούς με στόχο να βελτιώσουν την κοντινή όραση σε άτομα με πρεσβυωπία. Τοποθετούνται μέσα σε ένα λεπτό "θηκάριο" που δημιουργείται με λέιζερ, χωρίς να αφαιρείται ιστός.
Είτε βασισμένα στην αρχή του “pinhole”, είτε ως θετικοί φακοί, τοποθετούνται σε ειδικές θήκες που δημιουργούνται βαθιά στον κερατοειδή, στο κέντρο του. Μπορούν να έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα στην κοντινή όραση, φυσικά με ένα κόστος στην μακρινή όραση: φωτεινή άλω (στεφάνι) τη νύχτα, μειωμένη αντίληψη contrast στο ημίφως κ.α.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι inlays, με διαφορετικούς μηχανισμούς λειτουργίας:
- Κάποια βασίζονται στην αρχή του “pinhole”, περιορίζοντας τις περιφερικές ακτίνες φωτός ώστε να αυξηθεί το βάθος πεδίου
- Άλλα λειτουργούν ως θετικοί φακοί, προσθέτοντας διοπτρική ισχύ στο κέντρο του κερατοειδούς
Εμφυτεύονται συνήθως μόνο στο μη κυρίαρχο μάτι, ώστε να διατηρείται η συνολική λειτουργικότητα της όρασης.
Αν και έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία, τα τελευταία χρόνια η χρήση τους έχει μειωθεί, καθώς νέες τεχνικές όπως το PresbyLASIK ή οι πολυεστιακοί ενδοφακοί προσφέρουν πιο σταθερά και προβλέψιμα αποτελέσματα.
Πολυεστιακοί ενδοφακοί
Οι πολυεστιακοί ενδοφακοί είναι μια από τις πιο σύγχρονες και ολοκληρωμένες λύσεις για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας, ειδικά σε ασθενείς που υποβάλλονται σε επέμβαση καταρράκτη ή επιλέγουν τη μέθοδο διαθλαστικής αντικατάστασης φακού (Refractive Lens Exchange – RLE).
Σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς μονοεστιακούς ενδοφακούς —που εστιάζουν σε μία μόνο απόσταση (συνήθως μακριά)— οι πολυεστιακοί φακοί έχουν εξειδικευμένη οπτική σχεδίαση που τους επιτρέπει να παρέχουν καθαρή όραση σε πολλές αποστάσεις: κοντά, ενδιάμεσα και μακριά.
Για να λειτουργήσουν σωστά, οι πολυεστιακοί ενδοφακοί πρέπει να τοποθετηθούν και στα δύο μάτια, ώστε ο εγκέφαλος να μπορεί να επεξεργαστεί σωστά την εικόνα και να εναλλάσσει τις εστίες.
Για την πλειοψηφία των ανθρώπων, οι πολυεστιακοί φακοί προσφέρουν ελευθερία από τα γυαλιά σε μεγάλο ποσοστό της ημέρας, με εξαιρετική ποιότητα ζωής — ειδικά όταν συνδυάζονται με την κατάλληλη επιλογή φακού ανάλογα με τις ανάγκες και τον τρόπο ζωής του ασθενούς.
Η νεότερη γενιά πολυεστιακών ενδοφακών τύπου EDOF (extended depth of focus) γίνεται πολύ καλά ανεκτή από τους ασθενείς, χωρίς τα ενοχλήματα των diffractive πολυεστιακών ενδοφακών, παρ’όλο που αυτοί οι τελευταίοι θα προσέδιδαν καλύτερη όραση σε ακόμα πιο κοντινές αποστάσεις. Οι EDOF είναι η επιλογή μας από τους πολυεστιακούς, είτε και στα δύο μάτια, είτε μόνο στο ένα.
Το μέλλον: Ενδοφακοί από πολυμερή με ελαστικότητα
Πρεσβυωπία παθαίνουμε επειδή σκληραίνει ο εσωτερικός φακός του ματιού μας και χάνει την ελαστικότητά του και την ικανότητα να αλλάζει εστιακή απόσταση. Η οριστική λύση προφανώς θα ήταν να αντικαθιστούσαμε τον φακό αυτό με έναν εύκαμπτο φακό που να έχει την ευκαμψία του φακού ενός παιδιού. Η τεχνολογία δεν έχει φτάσει ακόμα εκεί. Ορισμένοι μεταβλητοί «προσαρμοστικοί» (accommodating) ενδοφακοί δίνουν μία μέση λύση αλλά με αρκετούς προς το παρόν περιορισμούς και συμβιβασμούς. Μέχρι πάντως να βρεθεί το τέλειο αυτό υλικό, υπάρχουν αρκετές λύσεις για την πρεσβυωπία που με προσεκτικό προέλεγχο και την σωστή επιλογή για το κάθε μάτι μπορούν να βελτιώσουν την καθημερινότητά μας.
Η πρεσβυωπία μπορεί να επηρεάζει την καθημερινότητά σας, αλλά δεν χρειάζεται να συμβιβαστείτε με τις επιπτώσεις της. Ο χειρουργός οφθαλμίατρος Δρ. Χάρης Μπριλάκης, εξετάζει κάθε περίπτωση με προσοχή και σας προτείνει τη μέθοδο που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και τον τρόπο ζωής σας — από απλές λύσεις μέχρι τις πιο σύγχρονες τεχνολογικά επεμβάσεις. Πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας μαζί του και κλείστε το ραντεβού σας .
Είτε σας απασχολεί η πρεσβυωπία και υπερμετρωπία, είτε μυωπία ή αστιγματισμός, η καθαρή όραση σε όλες τις αποστάσεις είναι δυνατή — αρκεί να επιλέξετε τη σωστή λύση, με τη σωστή καθοδήγηση.
