Τι είναι ο αστιγματισμός;
Ο αστιγματισμός είναι μία συχνή διαθλαστική ανωμαλία του οφθαλμού, που προκαλεί θολή ή παραμορφωμένη όραση τόσο σε κοντινή όσο και σε μακρινή απόσταση. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην ανατομία - την γεωμετρία του κερατοειδούς ή –πιο σπάνια– στον εσωτερικό, τον «κρυσταλλικό» φακό του ματιού. Σε αντίθεση με ένα φυσιολογικό μάτι που έχει σφαιρικό σχήμα, το μάτι με αστιγματισμό μοιάζει περισσότερο με μπάλα ράγκμπι. Αυτή η ανώμαλη καμπυλότητα προκαλεί πολλαπλά σημεία εστίασης στον αμφιβληστροειδή, αντί για ένα – με αποτέλεσμα θολή ή παραμορφωμένη όραση.
Υπάρχουν δύο βασικές μορφές αστιγματισμού:
- Ομαλός αστιγματισμός, όπου οι κύριοι άξονες του κερατοειδούς είναι κάθετοι μεταξύ τους. Είναι ο πιο συχνός τύπος και μπορεί να διορθωθεί εύκολα με γυαλιά, φακούς επαφής ή λέιζερ.
- Ανώμαλος αστιγματισμός, όπου οι άξονες δεν είναι κάθετοι ή η επιφάνεια του κερατοειδούς παρουσιάζει ακανόνιστες παραμορφώσεις. Συνήθως συναντάται σε παθήσεις όπως ο κερατόκωνος και μπορεί να απαιτεί πιο εξειδικευμένες λύσεις.
Ο αστιγματισμός ταξινομείται επιπλέον με βάση τον τύπο της διαθλαστικής ανωμαλίας:
- Μυωπικός αστιγματισμός, όπου ο ασθενής βλέπει θολά κυρίως μακριά, επειδή και οι δύο ή ένας από τους κύριους άξονες εστιάζουν μπροστά από τον αμφιβληστροειδή.
- Υπερμετρωπικός αστιγματισμός, όπου η εικόνα εστιάζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή, οδηγώντας σε θολή όραση κυρίως κοντά.
- Μικτός αστιγματισμός, όπου ο ένας άξονας είναι μυωπικός και ο άλλος υπερμετρωπικός, προκαλώντας τον ίδιο βαθμό δυσκολίας σε όλες τις αποστάσεις.
Ο αστιγματισμός μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία – ακόμα και στα παιδιά – και σε πολλές περιπτώσεις συνυπάρχει με μυωπία ή υπερμετρωπία. Η σωστή διάγνωση που κάνει ένας εξειδικευμένος οφθαλμίατρος είναι καθοριστική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Ποια συμπτώματα εμφανίζει ο αστιγματισμός;
Ο αστιγματισμός συνήθως προκαλεί θολή ή παραμορφωμένη όραση σε όλες τις αποστάσεις, δυσκολεύοντας την καθαρή εστίαση. Πολλοί ασθενείς παραπονιούνται για πονοκεφάλους, κόπωση στα μάτια και δυσκολία στη νυχτερινή όραση, ιδιαίτερα μετά από ανάγνωση ή εργασία στον υπολογιστή. Συχνά παρατηρείται συχνό ανοιγοκλείσιμο των ματιών ή μύση όπου στενεύουμε την βλεφαρική σχισμή στην προσπάθεια βελτίωσης της όρασης. Τα συμπτώματα τείνουν να επιδεινώνονται χωρίς την κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία.
Ποια τα αίτια του αστιγματισμού;
Ο αστιγματισμός είναι συνήθως συγγενής, δηλαδή υπάρχει από τη γέννηση και σχετίζεται με το σχήμα του κερατοειδούς ή του φακού. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί μετά από τραυματισμό, χειρουργική επέμβαση ή λόγω παθήσεων όπως ο κερατόκωνος. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς αρκετοί αστιγματισμοί παρατηρούνται σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Δεν σχετίζεται με κόπωση των ματιών ή χρήση υπολογιστή, όπως κακώς συχνά πιστεύεται.
Πως διορθώνεται ο αστιγματισμός;
Συντηρητικές Επιλογές
Ο αστιγματισμός μπορεί να διορθωθεί αποτελεσματικά με συντηρητικές λύσεις, οι οποίες προσφέρουν σαφή και άμεση βελτίωση της όρασης χωρίς να απαιτείται χειρουργική επέμβαση.
Η πιο απλή και διαδεδομένη επιλογή είναι τα διορθωτικά γυαλιά με κυλινδρικούς φακούς, ειδικά σχεδιασμένους ώστε να εξισορροπούν την καμπυλότητα του κερατοειδούς και να επαναφέρουν τη σωστή εστίαση του φωτός στον αμφιβληστροειδή. Είναι ιδανικά για όλες τις ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών.
Μια εναλλακτική λύση είναι οι τορικοί φακοί επαφής, οι οποίοι προσφέρουν μεγαλύτερη ακρίβεια και σταθερότητα στην όραση. Είναι κατάλληλοι για άτομα που επιθυμούν πιο φυσική αίσθηση και ανεμπόδιστο οπτικό πεδίο, ειδικά σε δραστήριες καθημερινές συνθήκες. Βέβαια, οι συνήθεις τορικοί φακοί επαφής διορθώνουν μέχρι έναν βαθμό αστιγματισμού, οι περισσότεροι 2.25, κάποιοι 2.75 και ελάχιστοι παραπάνω.
Αυτές οι συντηρητικές επιλογές αποτελούν την πρώτη γραμμή αντιμετώπισης για τους περισσότερους ασθενείς με ήπιο ή μέτριο αστιγματισμό, ενώ μπορούν να συνδυαστούν με τακτική παρακολούθηση από οφθαλμίατρο για τυχόν μελλοντική εξέλιξη της διαθλαστικής ανωμαλίας.
Διαθλαστική Χειρουργική
Για ασθενείς που επιθυμούν μόνιμη και χειρουργική διόρθωση του αστιγματισμού, ο χειρουργός οφθαλμίατρος Χάρης Μπριλάκης εφαρμόζει προηγμένες τεχνικές διαθλαστικής χειρουργικής, με βάση εξατομικευμένο σχεδιασμό και δεκαετίες εμπειρίας.
Ο γιατρός πραγματοποιεί λέιζερ αστιγματισμού με τις τεχνικές LASIK, LASEK και PRK, με ή χωρίς τη χρήση femtosecond laser. Πρόκειται για εξαιρετικά ακριβείς μεθόδους, που επιτρέπουν τη διαμόρφωση της καμπυλότητας του κερατοειδούς ώστε να αποκατασταθεί η φυσιολογική εστίαση του φωτός. Ο Χάρης Μπριλάκης διαθέτει εμπειρία 20 ετών στη χρήση femtosecond LASIK, ήδη από τα πρώτα χρόνια εμφάνισής της, διασφαλίζοντας άριστα οπτικά αποτελέσματα με ελαχιστοποίηση των επιπλοκών.
Σε περιπτώσεις που ο αστιγματισμός συνδυάζεται με υψηλό βαθμό διαθλαστικής ανωμαλίας (μυωπία ή υπερμετρωπία) ή αντενδείκνυται η επέμβαση με λέιζερ, εφαρμόζεται εμφύτευση φακικών ενδοφακών (ICL). Αυτοί τοποθετούνται εντός του ματιού χωρίς αφαίρεση του φυσικού φακού και προσφέρουν σταθερή και αναστρέψιμη λύση σε σύνθετα περιστατικά.
Ο εκτενής προεγχειρητικός έλεγχος επιτρέπει την επιλογή της βέλτιστης τεχνικής για κάθε περίπτωση, με στόχο την αποκατάσταση της όρασης με ακρίβεια και ασφάλεια, πάντα υπό την επίβλεψη εξειδικευμένου οφθαλμιάτρου με υποειδίκευση στη διαθλαστική χειρουργική.
Αστιγματισμός σε παιδιά
Ο αστιγματισμός στα παιδιά είναι συχνός και, επειδή δεν μπορούν πάντα να περιγράψουν τι βλέπουν, συχνά περνά απαρατήρητος. Εάν ανακαλυφθεί κοντά στην ηλικία των 9-10 ετών ή πιο μετά, η βλάβη που έχει προκαλέσει (αμβλυωπία) είναι πλέον μη αντιστρεπτή. Γι’ αυτό, είναι σημαντικός ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος ήδη από τη νηπιακή ηλικία, ακόμα και αν δεν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα. Μερικές ενδείξεις μπορεί να είναι το συχνό σφίξιμο/μισόκλεισμα των ματιών, η κλίση του κεφαλιού για να εστιάσουν καλύτερα ή η αποφυγή δραστηριοτήτων που απαιτούν συγκέντρωση, όπως διάβασμα.
Όταν ο αστιγματισμός είναι μέτριος ή υψηλός – δηλαδή παρατηρούνται πάνω από 1,00-1,50 βαθμοί αστιγματισμού – ή αν προκαλεί συμπτώματα όπως θολή όραση και πονοκεφάλους, τα διορθωτικά γυαλιά κρίνονται απαραίτητα. Η σωστή διόρθωση είναι σημαντική για να υποστηριχθεί η οπτική ανάπτυξη, η συγκέντρωση και η σχολική απόδοση, ειδικά σε παιδιά. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι καθοριστική, καθώς ένα αδιάγνωστο διαθλαστικό πρόβλημα μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι, lazy eye), μια κατάσταση που αντιμετωπίζεται μόνο σε μικρή ηλικία, κάτω των 9 ετών. Όσο μικρότερη η ηλικία στην οποία ανακαλύπτεται το πρόβλημα και ξεκινά η θεραπεία με τα γυαλιά και την κάλυψη του ισχυρότερου από τους δύο οφθαλμούς εάν χρειάζεται, τόσο καλύτερο το τελικό αποτέλεσμα.
Η παρακολούθηση από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο εξασφαλίζει ότι το παιδί λαμβάνει τη σωστή αγωγή, με στόχο τη σταθερή και υγιή ανάπτυξη της όρασής του.
Αν αντιμετωπίζετε θολή ή παραμορφωμένη όραση, ο αστιγματισμός μπορεί να είναι η αιτία. Ο Χάρης Μπριλάκης, χειρουργός οφθαλμίατρος με εξειδίκευση στη διαθλαστική χειρουργική, διαθέτει πολυετή εμπειρία και προηγμένες τεχνικές για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση του αστιγματισμού, είτε συντηρητικά είτε με λέιζερ ή ενδοφακούς.
Πραγματοποιήστε μία πρώτη επικοινωνία εδώ για να προγραμματίσετε έναν ολοκληρωμένο οφθαλμολογικό έλεγχο.
Συχνές Ερωτήσεις
Πώς βλέπει κάποιος όταν έχει αστιγματισμό;
Ένα άτομο που έχει αστιγματισμό βλέπει συχνά θολά ή παραμορφωμένα αντικείμενα, είτε κοντά είτε μακριά, ανάλογα με τον τύπο και την ένταση της διαθλαστικής ανωμαλίας. Πρόκειται κυρίως για επιμηκυσμένα είδωλα. Οι ευθείες γραμμές μπορεί να φαίνονται στραβές ή να διπλασιάζονται, ενώ τη νύχτα τα φώτα συχνά δημιουργούν εκτυφλωτικά είδωλα ή ακτίνες γύρω τους. Η όραση δεν είναι σταθερή και καθαρή, κάτι που μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους και κόπωση των ματιών μετά από δραστηριότητες που απαιτούν συγκέντρωση.
Σε ποια ηλικία μπορεί να διαγνωστεί ο αστιγματισμός στα παιδιά;
Ο αστιγματισμός μπορεί να διαγνωστεί ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, ακόμη και πριν το παιδί εκφράσει ότι βλέπει θολά. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητος ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο γύρω στην ηλικία των 3-4 ετών, ή και νωρίτερα αν υπάρχουν ενδείξεις ή ιστορικό στην οικογένεια. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έναρξη κατάλληλης θεραπείας – συνήθως με γυαλιά – προλαμβάνοντας μελλοντικά προβλήματα στην ανάπτυξη της όρασης, όπως η αμβλυωπία.
