Τι είναι η ξηροφθαλμία;
Η ξηροφθαλμία είναι μια από τις πιο συχνές, αλλά συχνά υποτιμημένες, αιτίες ενόχλησης στα μάτια. Αν έχετε αισθανθεί κάψιμο, τσούξιμο, ή σαν να υπάρχει άμμος στο μάτι, τότε ίσως έχετε ήδη βιώσει τα συμπτώματα της. Πρόκειται για διαταραχή της οφθαλμικής επιφάνειας, όπου τα μάτια δεν παράγουν επαρκή ποσότητα ή ποιότητα δακρύων.
Μπορεί διαχρονικά να έχουμε συνδέσει τα δάκρυα με συναισθήματα όπως λύπη, θυμός, συγκίνηση, ωστόσο η ροή των δακρύων από τα μάτια μας δεν αποτελεί απλώς μία έκφραση συναισθήματος – είναι μία διαδικασία απαραίτητη για τη λίπανση, καθαρισμό και προστασία του κερατοειδούς. Όταν η δακρυϊκή στοιβάδα αποσταθεροποιείται, δημιουργείται σοβαρή ξηρότητα, ερεθισμός και θολή όραση, ειδικά σε περιβάλλοντα με κλιματισμό ή μπροστά από οθόνες.
Η ξηροφθαλμία μπορεί να υπάρχει και στα δύο μάτια ή μόνο στο ένα μάτι, να εμφανίζεται περιστασιακά ή συνεχώς, και να είναι ήπια ή βαριά. Αν μείνει χωρίς φροντίδα, μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες στον κερατοειδή, καθιστώντας την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση καθοριστική.
Αίτια της ξηροφθαλμίας
Καθώς αποτελεί μία εξαιρετικά συνηθισμένη πάθηση που μπορεί να επηρεάσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κάποια στιγμή στη ζωή του, η ξηροφθαλμία συχνά παραβλέπεται από τους πάσχοντες και τελικά αναζητούν βοήθεια όταν η κατάσταση έχει φτάσει σε ενοχλητικό βαθμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην παρατηρούν έγκαιρα τους ερεθιστικούς παράγοντες που την προκάλεσαν εξαρχής,
Η ξηροφθαλμία μπορεί να προκληθεί από πλήθος παραγόντων που επηρεάζουν είτε την παραγωγή των δακρύων, είτε την ποιότητά τους. Ορισμένα από τα συχνότερα αίτια περιλαμβάνουν:
- Ηλικιακές αλλαγές, ιδιαίτερα μετά τα 50, με φυσιολογική μείωση της δακρυϊκής έκκρισης
- Ορμονικές μεταβολές, ιδίως σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση
- Κακή λειτουργία των μεϊβομιανών αδένων λόγω βλεφαρίτιδας, που προκαλεί αλλοίωση της λιπαρής στοιβάδας των δακρύων
- Χρόνιες φλεγμονές, όπως αλλεργική ή χρόνια επιπεφυκίτιδα, που επηρεάζουν τη σταθερότητα της δακρυϊκής μεμβράνης
- Πολύωρη χρήση οθονών, που μειώνει το συχνό ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων και επιδεινώνει την εξάτμιση των δακρύων
- Επιπεφυκίτιδα: Ειδικά όταν είναι χρόνια ή αλλεργική, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον επιπεφυκότα (το λεπτό υμένα που καλύπτει το εσωτερικό των βλεφάρων και το λευκό μέρος του ματιού). Αυτή η φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει τη σταθερότητα και ποιότητα της δακρυϊκής μεμβράνης, οδηγώντας σε ξηροφθαλμία.
- Φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, διουρητικά)
- Συστηματικά νοσήματα, όπως το σύνδρομο Sjögren ή αυτοάνοσες παθήσεις
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ωστόσο, κατά τις οποίες τα αίτια της ξηροφθαλμίας είναι συνδυαστικά, με αποτέλεσμα η προσέγγιση στη θεραπεία να απαιτεί εξατομίκευση και σωστή διάγνωση από ειδικό και έμπειρο οφθαλμίατρο.
Συμπτώματα της ξηροφθαλμίας
Τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά ή ξαφνικά και να είναι ήπια ή έντονα, επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινότητα. Επιπλέον μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά με μεγάλη ένταση ή να εμφανίζονται σταδιακά με αυξανόμενη ένταση και να περάσει ένα διάστημα μέχρι να φτάσετε να αναζητήσετε θεραπεία.
Ενδεικτικά, περιλαμβάνουν:
- Αίσθηση ξένου σώματος ή “άμμου” στο μάτι
- Τσούξιμο, κάψιμο ή πόνος στο μάτι, ειδικά προς το τέλος της ημέρας
- Θολή όραση, που βελτιώνεται με ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων
- Ερυθρότητα και ευαισθησία στο φως (φωτοφοβία)
- Παράδοξα, μπορεί να υπάρχει και αντανακλαστική δακρύρροια, καθώς το μάτι προσπαθεί να “αντισταθμίσει” την ξηρότητα
- Ενόχληση ή ξηρότητα μόνο στο ένα μάτι σε ορισμένες περιπτώσεις
Η επίμονη ξηροφθαλμία μπορεί να οδηγήσει σε μικροτραυματισμούς του κερατοειδούς και αυξημένο κίνδυνο φλεγμονών, επομένως τα συμπτώματα δεν πρέπει να αγνοούνται.
Αντιμετώπιση ξηροφθαλμίας
Η αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητά της και στοχεύει στην αποκατάσταση της ισορροπίας της δακρυϊκής στοιβάδας. Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική, αλλά και πιο εξειδικευμένη σε σοβαρές ή χρόνιες περιπτώσεις.
Οι κύριες μέθοδοι περιλαμβάνουν:
- Τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά, για συχνή ενυδάτωση
- Αλοιφές ή γέλες για νυχτερινή χρήση, ειδικά σε έντονη ή χρόνια ξηροφθαλμία
- Αντιφλεγμονώδεις σταγόνες και φάρμακα όπως κυκλοσπορίνη ή κορτικοστεροειδή σε επιλεγμένες περιπτώσεις
- Θερμές κομπρέσες και καθαρισμός βλεφάρων, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει βλεφαρίτιδα.
- Απόφραξη των δακρυϊκών σημείων με ειδικά βύσματα (punctal plugs), για τη διατήρηση των δακρύων στην επιφάνεια του ματιού
- Διατροφική υποστήριξη με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα
Σε πιο σοβαρές ή ανθεκτικές μορφές ξηροφθαλμίας που επανεμφανίζονται παρά τις συντηρητικές θεραπείες πρώτης γραμμής, μπορεί να απαιτηθεί πιο εξειδικευμένη παρέμβαση ή συνδυασμός θεραπειών, πάντα υπό καθοδήγηση από οφθαλμίατρο. Η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστική για την πρόληψη επιπλοκών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Η σωστή αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας ξεκινά από την ακρίβεια στη διάγνωση και την κατανόηση της αιτίας — όχι απλώς από την προσωρινή ανακούφιση. Στον χώρο του Δρ. Χάρη Μπριλάκη, εφαρμόζονται εξατομικευμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα με βάση το ιστορικό, τις εξετάσεις και την καθημερινότητα του ασθενούς, καλύπτοντας ήπιες έως και βαριές, χρόνιες περιπτώσεις.
Αν αντιμετωπίζετε ενοχλήσεις, θολή όραση ή πόνο λόγω ξηροφθαλμίας, είναι απαραίτητη η επικοινωνία για αξιολόγηση από έναν ειδικό χειρουργό οφθαλμίατρο όπως ο Δρ. Χάρης Μπριλάκης, προκειμένου να βρείτε την κατάλληλη θεραπεία με ασφάλεια και υπευθυνότητα.
