Τι είναι η βλεφαρίτιδα;
Με τον όρο βλεφαρίτιδα περιγράφεται μία πάθηση των αδένων οι οποίοι βρίσκονται στα βλέφαρα, σε θέση κάθετη στο χείλος των βλεφάρων, οι οποίοι έχουν τον πόρο τους ακριβώς πίσω από την έκφυση των βλεφαρίδων. Οι αδένες αυτοί λέγονται μαϊμπομιανοί αδένες και είναι υπεύθυνοι για την παραγωγή της ελαιώδους στοιβάδας των δακρύων.
Χωρίς τη στοιβάδα αυτή, τα δάκρυά είναι ασταθή, εξατμίζονται εύκολα και έτσι προκύπτει ένα αίσθημα ξηρότητας. Συχνά ο κύριος δακρυϊκός αδένας υπερπαράγει το υδάτινο συστατικό των δακρύων, αυτό όμως δεν είναι σταθερό πάνω στην επιφάνεια του ματιού από μόνο του. Δηλαδή τα μάτια βουρκώνουν αλλά ταυτόχρονα είναι και στεγνά, αφού αυτό το δάκρυ είναι πολύ αραιό και δεν έχει το ελαιώδες συστατικό που δεν το αφήνει να «σπάει» και να εξατμίζεται.
Τύποι Βλεφαρίτιδας
Υπάρχουν τρεις τύποι βλεφαρίτιδας, ανάλογα με το που ακριβώς εντοπίζεται η φλεγμονή στο χείλος του βλεφάρου.
- Η σμηγματορροϊκή σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας συνοδεύει και σμηγματορροϊκή δερματίτιδα του προσώπου και του τριχωτού της κεφαλής, με λιπώδες δέρμα και ελαιώδεις εκκρίσεις στις βλεφαρίδες, στο πρόσθιο χείλος του βλεφάρου.
- Η πρόσθια σταφυλοκοκκική βλεφαρίτιδα απαντάται σε νεότερους ασθενείς, σχετίζεται με διεσταλμένα αγγεία στο χείλος του βλεφάρου και με πολύ έκκριμα-τσίμπλα, έχει δε ένα μικροβιακό συστατικό με σταφυλόκοκκο.
- Τέλος, η δυσλειτουργία καθαυτών των μεϊβομιανών αδένων, με πώματα στερεών εκκριμάτων που φράσσουν τα ανοίγματά τους, στο οπίσθιο τμήμα του χείλους του βλεφάρου.
Ποια Συμπτώματα Εμφανίζει η Βλεφαρίτιδα;
Εικόνα 1. Διακρίνουμε την ερυθρότητα στο χείλος του βλεφάρου. |
Εικόνα 2. Βλέπουμε το έκκριμα – τσίμπλα στις βλεφαρίδες, όπως και τα διεσταλμένα αγγεία στο χείλος του βλεφάρου. |
Η βλεφαρίτιδα παρουσιάζει χαρακτηριστικά συμπτώματα που επηρεάζουν τόσο την εμφάνιση των βλεφάρων όσο και την καθημερινή άνεση των ματιών. Συνήθως, η ενόχληση είναι επίμονη και μπορεί να υποτροπιάζει, ειδικά σε περιόδους αυξημένου στρες ή έκθεσης σε ερεθιστικούς παράγοντες:
- Πρωινή τσίμπλα και κολλώδες αίσθημα στις βλεφαρίδες
- Αίσθημα καψίματος ή και φαγούρας στα μάτια
- Αίσθημα ξένου σώματος ή ξηρότητας – παρά ταύτα, ενίοτε τα μάτια δακρύζουν
- Κούραση και βάρος στα βλέφαρα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν η βλεφαρίτιδα είναι χρόνια, μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για επιπλοκές όπως κριθαράκια, χαλάζια ή δευτερογενείς μολύνσεις.
Στα παιδιά μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε νεοαγγείωση του κερατοειδούς και μεγάλη μείωση στην όραση, έως και αμβλυωπία.
Τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, ιδιαίτερα όταν η πάθηση παραμένει αδιάγνωστη ή υποτιμάται. Η έγκαιρη αξιολόγηση από οφθαλμίατρο είναι απαραίτητη για την κατάλληλη αντιμετώπιση και την αποφυγή υποτροπών.
Ποια Αίτια Προκαλούν Τη Βλεφαρίτιδα
Η βλεφαρίτιδα αποτελεί αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων που είτε προκαλούν φλεγμονή απευθείας, είτε δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν τη δυσλειτουργία των βλεφαρικών αδένων. Συχνά πρόκειται για πολυπαραγοντική διαταραχή, με συνδυασμό λιπαρότητας, μικροβιακής επιβάρυνσης και δερματικών αντιδράσεων.
Τα συχνότερα αίτια περιλαμβάνουν:
- Δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων (Meibomian Gland Dysfunction), που οδηγεί σε κακή παραγωγή λιπαρών συστατικών των δακρύων
- Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, που προκαλεί λιπαρότητα και λέπια στα βλέφαρα
- Ροδόχρους ακμή, μια δερματολογική πάθηση που επηρεάζει και τα βλέφαρα
- Αντιδράσεις υπερευαισθησίας σε καλλυντικά ή τοπικά σκευάσματα
- Παρουσία βακτηρίων ή ακάρεων (Demodex) στο θύλακα των βλεφαρίδων
- Κακή υγιεινή βλεφάρων ή αφαίρεση μακιγιάζ με μη επαρκή τρόπο
- Ορμονικές μεταβολές που επηρεάζουν τη λειτουργία των αδένων
- Άγχος, το οποίο έχει συσχετιστεί με έξαρση χρόνιας βλεφαρίτιδας σε επιρρεπή άτομα (βλεφαρίτιδα από άγχος)
- Φάρμακα, όπως η ισοτρετινοΐνη για θεραπεία ακμής
Η παρουσία αυτών των παραγόντων δεν οδηγεί πάντα στην άμεση εμφάνιση της πάθησης, αλλά συμβάλλει στη δημιουργία φλεγμονώδους περιβάλλοντος στα βλέφαρα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει προδιάθεση ή παραμέληση της καθημερινής υγιεινής.
Η στοχευμένη διάγνωση από έμπειρο οφθαλμίατρο είναι αναγκαία για τον εντοπισμό του αιτίου και την προσαρμογή της θεραπείας σε κάθε περίπτωση.
Πώς σχετίζεται η βλεφαρίτιδα με το άγχος;
Αν και η βλεφαρίτιδα έχει κυρίως οργανικά αίτια, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου παρατηρείται σαφής επιδείνωση ή υποτροπή της φλεγμονής σε περιόδους έντονου άγχους. Το στρες επιδρά δυσμενώς στο ανοσοποιητικό σύστημα, επηρεάζοντας τη φυσιολογική ισορροπία της επιφάνειας του οφθαλμού και τη λειτουργία των βλεφαρικών αδένων.
Η βλεφαρίτιδα και το άγχος σχετίζονται με έναν κυκλικό μηχανισμό: η συναισθηματική φόρτιση μπορεί να αυξήσει τη φλεγμονώδη αντίδραση και να οδηγήσει σε έξαρση συμπτωμάτων, ενώ η παρουσία της πάθησης —με ενόχληση, ξηρότητα και αισθητικό πρόβλημα— ενισχύει το αίσθημα δυσφορίας και ψυχολογικής επιβάρυνσης.
Ιδιαίτερα στις χρόνιες μορφές βλεφαρίτιδας, το άγχος αναγνωρίζεται ως παράγοντας επιδείνωσης ή υποτροπής. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η θεραπευτική προσέγγιση δεν περιορίζεται στη φαρμακευτική αγωγή και την υγιεινή των βλεφάρων, αλλά περιλαμβάνει και συστάσεις για διαχείριση του άγχους, όπως αλλαγές στον τρόπο ζωής, βελτίωση του ύπνου και, όπου χρειάζεται, υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας.
Με Ποιες Άλλες Παθήσεις Σχετίζεται η Βλεφαρίτιδα
Ροδόχρους Ακμή:
Σε μερικά άτομα συνυπάρχει μια δερματολογική πάθηση, κατά την οποία παρατηρούνται ορατά διεσταλμένα μικροαγγεία στο πρόσωπο και ιδιαίτερα στη μύτη. Στις περιπτώσεις αυτές, η βλεφαρίτιδα είναι πιο επίμονη και πιο πιθανόν να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή.
Χαλάζια / Κριθαράκια:
Όταν οι μεϊβομιανοί αδένες δυσλειτουργούν και είναι λειτουργικά αποφραγμένοι, τότε μπορεί να αναπτυχθεί μία φλεγμονώδης αντίδραση στο πυκνό τους έκκριμα. Αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε μία επώδυνη ερυθρή μάζα στο βλέφαρο, η οποία λέγεται χαλάζιο.
Θολερότητες του Κερατοειδούς
Κερατοειδής είναι ο χιτώνας του ματιού που αποτελεί το διαφανές του μπροστινό τοίχωμα, εκεί όπου τελειώνει ο σκληρός, το λευκό του ματιού. Ο διαρκής ερεθισμός από τα φλεγμαίνοντα βλέφαρα μπορεί να οδηγήσει σε λευκές στρογγυλές θολερότητες εκεί όπου τα βλέφαρα ακουμπούν τον κερατοειδή με ανοιχτό μάτι, ή μπορεί να προκαλέσει νεοαγγείωση με συνακόλουθη θόλωση. Είναι από τις σπάνιες αυτές περιπτώσεις όπου ο οφθαλμίατρος θα αποφασίσει να χρησιμοποιήσει κορτιζονούχο κολλύριο και αλοιφή.
Η κατανόηση των συνοδών παθήσεων είναι απαραίτητη όχι μόνο για τη διάγνωση, αλλά και για τη στοχευμένη θεραπεία, καθώς η αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας συμβάλλει στη μακροχρόνια ύφεση της βλεφαρίτιδας.
Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Βλεφαρίτιδας
Τα μέτρα για την αντιμετώπιση της βλεφαρίτιδας, από τα πιο απλά και εύκολα μέχρι τα περισσότερο παρεμβατικά και φαρμακευτικά είναι τα εξής:
Ζεστές κομπρέσες:
Αυτές μπορούν να γίνουν με οποιοδήποτε καθαρό πανάκι διπλωμένο και μουλιασμένο σε ζεστό νερό. Το νερό (καλύτερο από χαμομήλι) να είναι τόσο ζεστό που ίσα να γίνεται ανεκτό στο δέρμα. Το θερμό επίθεμα τοποθετείται ακριβώς πάνω στις βλεφαρίδες. Με τη θερμότητα και την υγρασία, το έκκριμα των μεϊβομιανών αδένων ρευστοποιείται και αποβάλλεται από τους πόρους. Το πανί πρέπει να μουλιάζεται τακτικά ώστε να παραμένει ζεστό και η διαδικασία συνεχίζεται για συνολικά 5 λεπτά. Σταδιακά θα αρχίσει να γίνεται αισθητό το κολλώδες έκκριμα που έχει βγει πάνω στις βλεφαρίδες.
Πλύσεις με βρεφικά σαμπουάν:
Προτιμώνται προϊόντα με την ένδειξη «όχι πια δάκρυα», τύπου Johnson’s και Johnson’s. Οι πλύσεις γίνονται αμέσως μετά τις ζεστές κομπρέσες. Λίγο σαμπουάν πάνω στο ίδιο πανάκι ή στο δάχτυλό αρκεί για απαλή πλύση των βλεφαρίδων, ενώ το ξέπλυμα γίνεται με άφθονο χλιαρό νερό. Μ’ αυτόν τον τρόπο απομακρύνονται τα εκκρίματα που επιτυχώς αποβλήθηκαν με τις κομπρέσες
Τεχνητά δάκρυα:
Υποκαθιστούν τα φυσιολογικά δάκρυα, τα οποία είναι πολύ αραιά και εξατμίζονται πολύ εύκολα από τα μάτια.
Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα:
Ως συμπληρώματα διατροφής, ή και ως δίαιτα με τα πλούσια σε Ω-3 ψάρια ή με λιναρόσπορο π.χ. έχει βρεθεί ότι βοηθούν στην βλεφαρίτιδα και γενικά στην ξηροφθαλμία.
Φάρμακα τύπου τετρακυκλίνης (Vibramycin, Minocin) από το στόμα
Χορηγούνται πάντα με συνταγή γιατρού, με δόση μία φορά την ημέρα (από 100 mg το Vibramycin ή από 50 mg το Minocin), με φαγητό – όχι γάλα όμως – ενώ απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στον ήλιο. Μετά από δύο εβδομάδες συνήθως σταματάει η θεραπεία, ενίοτε όμως μπορεί να χρειαστεί πιο παρατεταμένη αγωγή. Όταν το μάτι έχει σταθεροποιηθεί, προτείνονται οι μη φαρμακευτικές λύσεις όπως οι κομπρέσες.
Κολλύριο Azyter:
Είναι ένα αντιβιοτικό (αζιθρομυκίνη) που έχει βρεθεί ότι βοηθά στην βλεφαρίτιδα. Τσούζει αρκετούς όταν ενσταλάσσεται. Λαμβάνεται για μία εβδομάδα και μπορεί να χρειαστεί πάλι ανά μήνα.
Αλοιφή τη νύχτα τύπου Tobradex:
Πρόκειται για έναν συνδυασμό αντιβιοτικού και κορτιζονούχας αλοιφής. Είναι μόνο για περιορισμένη χρήση και εφόσον τα άλλα μέτρα δεν είναι αρκετά, ή για τις περιπτώσεις εκείνες όπου ο οφθαλμίατρος θεωρεί ότι το μικροβιακό στοιχείο χρειάζεται αντιμετώπιση.
Παρατεταμένη (πάνω από 3-4 εβδομάδες) χρήση κορτιζονούχων σκευασμάτων μπορεί να προκαλέσει γλαύκωμα σε πολλά άτομα που έχουν προδιάθεση. Αυτήν την απόφαση φυσικά θα την πάρει ο οφθαλμίατρος, καθώς η χρήση κορτιζόνης χωρίς επίβλεψη οφθαλμιάτρου μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη καταστροφή του οπτικού νεύρου λόγω γλαυκώματος. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο αντιβιοτικό χωρίς κορτιζόνη, όπως η βακιτρακίνη και η ερυθρομυκίνη, που όμως δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα.
Όσοι έχουν ροδόχρου ακμή, μπορούν να δουν βελτίωση και στο δέρμα του προσώπου τους χρησιμοποιώντας μια αλοιφή μετρονιδαζόλης (Robaz) δύο φορές την ημέρα.
Δυστυχώς δεν υπάρχει τρόπος να εκριζώσουμε τη βλεφαρίτιδα. Ωστόσο, η ανακούφιση από τις καθημερινές ενοχλήσεις που προξενεί είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εφικτή, εφόσον ακολουθηθούν οι οδηγίες του οφθαλμιάτρου. Το πιο απλό μέτρο είναι οι ζεστές κομπρέσες, και αυτές είναι που θα ελαττώσουν την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή.
Αν αντιμετωπίζετε συχνά ερεθισμό, τσούξιμο ή κοκκίνισμα στα μάτια, αν ξυπνάτε με «κολλημένα» βλέφαρα ή αν έχετε διαγνωστεί με ξηροφθαλμία, είναι πιθανό να πάσχετε από βλεφαρίτιδα — μια χρόνια αλλά διαχειρίσιμη κατάσταση που επηρεάζει την ποιότητα ζωής και την υγεία των ματιών σας. Μην αγνοείτε τα συμπτώματα, η επικοινωνία με τον ειδικό θα βελτιώσει τη ζωή σας.
Ο εξειδικευμένος χειρουργός οφθαλμίατρος Δρ. Χάρης Μπριλάκης, με πολυετή εμπειρία στη διάγνωση και αντιμετώπιση βλεφαρίτιδας με σύγχρονες και εξατομικευμένες μεθόδους μπορεί να σας βοηθήσει.
