Τι είναι η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και πώς σχετίζεται με την αλλεργία στα μάτια
Η αρχή της άνοιξης δεν συνοδεύεται μόνο από την ομορφιά της φύσης, ειδικά για όσους πάσχουν από αλλεργίες, παιδιά και ενήλικες. Στον γενικό πληθυσμό, ένα 5 - 22% παρουσιάζει την πιο συχνή μορφή (9 στις 10 περιπτώσεις) αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, την επονομαζόμενη επιπεφυκίτιδα «εκ χόρτου», εποχιακή ή, καταχρηστικά, εαρινή. Η έκθεση στη γύρη του περιβάλλοντος και, κατά συνέπεια η ταλαιπωρία των ασθενών, θα διαρκεί, με αυξομειώσεις, μέχρι το φθινόπωρο.
Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές αλλεργίας στα μάτια, και εμφανίζεται όταν ο επιπεφυκότας έρχεται σε επαφή με αλλεργιογόνες ουσίες, όπως γύρη, σκόνη, ακάρεα, τρίχωμα ζώων ή ακόμη και καλλυντικά και φακούς επαφής. Επιπεφυκότας καλείται ο βλεννογόνος χιτώνας που καλύπτει τον οφθαλμικό βολβό και το εσωτερικό των βλεφάρων. Η φλεγμονή του καλείται επιπεφυκίτιδα, τύπος της οποίας είναι η αλλεργική.
Τύποι αλλεργικής επιπεφυκίτιδας
Εποχική Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Η εποχική αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι η πιο συχνή μορφή αλλεργίας στα μάτια και συνδέεται άμεσα με την έκθεση σε εποχικά αλλεργιογόνα, κυρίως γύρη από φυτά, δέντρα και χόρτα. Εμφανίζεται συνήθως την άνοιξη και το φθινόπωρο, δηλαδή στις περιόδους αυξημένης ανθοφορίας και διασποράς γύρης στην ατμόσφαιρα.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονη φαγούρα, κοκκίνισμα των ματιών, δάκρυσμα, ερεθισμό και πολλές φορές οίδημα των βλεφάρων.
Πολυετής Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Αιτία της φλεγμονής αυτής των οφθαλμών είναι η έκθεση σε ουσίες - αλλεργιογόνα. Τέτοιες είναι στην εποχιακή επιπεφυκίτιδα η γύρη και ορισμένοι μύκητες. Στην πολυετή αλλεργική επιπεφυκίτιδα όμως, ενοχοποιούνται άλλα λιγότερο εποχιακά στοιχεία, όπως τα ακάρεα της σκόνης στο σπίτι, μύκητες που αναπτύσσονται στο σπίτι με την υγρασία, αλλεργιογόνα πάνω στο τρίχωμα των κατοικιδίων και σε ορισμένες περιπτώσεις χημικά ερεθιστικά από καθαριστικά ή καλλυντικά.
Τα αλλεργιογόνα επιδρούν πάνω σε ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα μαστοκύτταρα, που βρίσκονται στον επιπεφυκότα, έχουν προηγουμένως ευαισθητοποιηθεί στις ουσίες αυτές και έχουν μάθει να τις αναγνωρίζουν. Τα κύτταρα αποδομούνται και οι ουσίες – μεσολαβητές που εκλύονται – μεταξύ των οποίων και η ισταμίνη - διαστέλλουν τα αγγεία και αυξάνουν τη διαπερατότητά τους, επίσης ερεθίζουν νευρικές απολήξεις, και ενεργοποιούν βλεννοπαραγωγά κύτταρα καθώς και άλλα ανοσοκύτταρα.
Τόσο τα παιδιά όσο και οι υπόλοιποι ασθενείς με εποχιακή επιπεφυκίτιδα ταλαιπωρούνται από συμπτώματα κνησμού (στον οφθαλμό αλλά και στη γύρω περιοχή), καύσου, ερυθρότητας, καθώς και οίδημα τόσο στον επιπεφυκότα όσο και γύρω από τους οφθαλμούς. Δακρύζουν πολύ, η όρασή τους μπορεί να επηρεαστεί, και παρουσιάζουν και βλεννώδεις εκκρίσεις του επιπεφυκότα. Τείνουν να τρίβουν τα μάτια, μία συνήθεια που μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια και την ένταση της νόσου. Στην εξέταση, ο οφθαλμίατρος θα δει υπεραιμία του επιπεφυκότα, οίδημα και εξογκώματα του επιπεφυκότα που λέγονται θηλές.
Συχνά, οι οφθαλμοί δεν είναι το μόνο όργανο που παρουσιάζει αλλεργικές εκδηλώσεις. Το 90% των ατόμων με αλλεργίες τύπου «πυρετού εκ χόρτου» θα εμφανίσουν οφθαλμικές εκδηλώσεις, 42% ατόμων με αλλεργική ρινίτιδα θα έχουν και επιπεφυκίτιδα.
Εαρινή Κερατοεπιπεφυκίτιδα
Η εαρινή κερατοεπιπεφυκίτιδα είναι μια σπάνια αλλά πιο σοβαρή μορφή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, που εμφανίζεται κυρίως σε αγόρια σχολικής ηλικίας με ατοπική προδιάθεση. Παρουσιάζει έντονη εποχικότητα, με έξαρση την άνοιξη και το καλοκαίρι, γεγονός που συνδέεται με αυξημένη αερομεταφερόμενη γύρη και ηλιακή έκθεση.
Τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Έντονη φαγούρα και δακρύρροια
- Φωτοφοβία (ευαισθησία στο φως)
- Παχύρρευστες βλέννες
- Πρήξιμο και υπερτροφία θηλών στον άνω βλεφαρικό επιπεφυκότα ή στο σκληροκερατοειδές όριο
- Πιθανές διαβρώσεις ή έλκη στον κερατοειδή σε σοβαρές περιπτώσεις
Η πρώιμη διάγνωση και σωστή θεραπεία είναι καθοριστικές για την αποτροπή επιπλοκών στον κερατοειδή (όπως έλκος) και τη διατήρηση της οπτικής λειτουργίας.
Στο ιατρείο μας παρακολουθούμε μία μεγάλη σειρά από παιδιά με εαρινή κερατοεπιπεφυκίτιδα και έχουμε αντιμετωπίσει πολλά τέτοια δύσκολα περιστατικά.
Ατοπική Κερατοεπιπεφυκίτιδα
Η ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές και επίμονες μορφές αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, με χρόνια πορεία και μεγαλύτερη συχνότητα σε ενήλικες με ιστορικό ατοπικής δερματίτιδας ή γενικότερα αλλεργικών παθήσεων, όπως άσθμα ή ρινίτιδα.
Συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Κνησμός
- Παρατεταμένη ερυθρότητα και οίδημα των βλεφάρων
- Χρόνια ξηροφθαλμία και παχύρευστες εκκρίσεις
- Επιθηλιακές αλλοιώσεις στον κερατοειδή
Επιπεφυκίτιδα Από Επαφή
Η δυσανεξία στους φακούς επαφής (μορφή επιπεφυκίτιδας από επαφή) έχει κοινά στοιχεία με την εποχιακή επιπεφυκίτιδα, τόσο στα ευρήματα όσο και στα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται.
Η συμπτωματολογία περιλαμβάνει ερυθρότητα, φαγούρα, οίδημα των βλεφάρων, δάκρυσμα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αίσθηση καύσου ή τσουξίματος. Συχνά συνοδεύεται από δερματίτιδα εξ επαφής στα βλέφαρα ή γύρω από τα μάτια.
Τρόποι αντιμετώπισης
Πέρα από την συμπτωματική θεραπεία, όσον αφορά το υποκείμενο αίτιο, ένας τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα στη ρίζα του είναι η απευαισθητοποίηση στα αλλεργιογόνα. Αυτή γίνεται από ειδικούς αλλεργιολόγους - ανοσολόγους, εφόσον το αίτιο έχει ταυτοποιηθεί, κάτι που μερικές φορές πραγματοποιείται με ειδικά τεστ. Γίνεται με υποδερμικές ενέσεις, επί μακρά σειρά εβδομάδων (12-15), απαιτεί μηνιαίες δόσεις συντήρησης για 3-5 χρόνια και επιτυγχάνει στα 2/3 των περιπτώσεων.
Το τελευταίο επίτευγμα της φαρμακοβιομηχανίας στο χώρο των αλλεργιών, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που εξουδετερώνει το μόριο το οποίο δεσμεύει τα αλλεργιογόνα πάνω στο μαστοκύτταρο, έχει ήδη εγκριθεί από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων για σοβαρότερες ενδείξεις, όπως το άσθμα. Ενώ έχει βρεθεί ότι βοηθά και επί αλλεργικής επιπεφυκίτιδος, το κόστος του είναι προς το παρόν απαγορευτικό για τέτοιες ήπιες ενδείξεις.
Η εποχιακή επιπεφυκίτιδα απασχολεί ένα μεγάλο αριθμό παιδιών και ενηλίκων με έντονα και επίμονα ενοχλήματα. Με την κατάλληλη συνεργασία με τον οφθαλμίατρο όμως και με τα μέτρα, στα πλαίσια του εφικτού, που εμείς οι ίδιοι παίρνουμε για να αποφεύγουμε τους αλλεργιογόνους παράγοντες, μπορούμε να ελέγξουμε τον αντίκτυπό της στην καθημερινότητά μας.
Προληπτικά μέτρα
Μπορούμε να πάρουμε ορισμένα πρακτικά προληπτικά μέτρα για να περιορίσουμε την έκθεσή του παιδιού σε αλλεργιογόνα. Για παράδειγμα, να κυκλοφορούμε λιγότερο τις πρωινές ώρες, μεταξύ 5 και 10 το πρωί, όταν τα επίπεδα της γύρης είναι στο μέγιστο, ή να αλλάζουμε ρούχα και να κάνουμε μπάνιο αμέσως μόλις γυρίσουμε στο σπίτι. Να κρατάμε τα παράθυρα κλειστά στο σπίτι και στο αυτοκίνητο και να χρησιμοποιούμε κλιματισμό στον οποίο να αλλάζουμε τακτικά το φίλτρο.
Μέτρα για ανακούφιση των συμπτωμάτων
Εφαρμόζοντας κρύες κομπρέσες και τεχνητά δάκρυα προσφέρουμε ανακούφιση των συμπτωμάτων. Σε περίπτωση μετρίων ή σοβαρών συμπτωμάτων, πρέπει να συμβουλευτούμε οφθαλμίατρο για την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Από κολλύρια, πέντε κατηγορίες φαρμάκων είναι διαθέσιμες. Τα αντιισταμινικά αναστέλλουν τη λειτουργία ενός μόνο από τους χημικούς μεσολαβητές της φλεγμονής και έχουν μερική αποτελεσματικότητα. Λειτουργούν και από του στόματος, κατά προτίμηση αυτά τα σκευάσματα που δεν προκαλούν υπνηλία, έχουν όμως λιγότερη τοπική θεραπευτική δράση και περισσότερες παρενέργειες από τη συστηματική τους απορρόφηση. Τα αγγειοσυσπαστικά πρέπει να αποφεύγονται για χρήση πάνω από λίγες μέρες επειδή μετά επιδεινώνουν την υπεραιμία.
Έχουν παραχθεί κολλύρια που, εκτός από την αντιισταμινική τους δράση, σταθεροποιούν και τα μαστοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αντίδραση καθώς και άλλα ανοσοκύτταρα που έλκονται στην περιοχή. Αυτά δρουν και προληπτικώς και έχουν τα καλύτερα κλινικά αποτελέσματα. Τα κορτιζονούχα κολλύρια ανακουφίζουν γρήγορα από τη φλεγμονή, επειδή όμως έχουν παρενέργειες, θα πρέπει να χορηγούνται μόνο με την επίβλεψη του οφθαλμιάτρου, για σοβαρές εξάρσεις της νόσου και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Εναλλακτικά, για ηπιότερα περιστατικά και για μακροχρόνια αγωγή, τα μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη κολλύρια μπορούν κι αυτά να βοηθήσουν. Πολύ σημαντικά και χρήσιμα είναι φάρμακα (όπως κυκολοσπορίνη, tacrolimus) που υποκαθιστούν τοπικά την κορτιζόνη και μας επιτρέπουν μακροχρόνιες θεραπείες χωρίς τον φόβο ανάπτυξης γλαυκώματος εκ κορτιζόνης.
Αν τα μάτια σας δακρύζουν, κοκκινίζουν, φαγουρίζουν ή σας ενοχλεί το φως — ειδικά την άνοιξη ή σε περιβάλλοντα με σκόνη και γύρη — μπορεί να πάσχετε από αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Είναι μια συχνή αλλά υποτιμημένη πάθηση που μπορεί να επηρεάσει έντονα την καθημερινότητά σας, αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί σωστά.
Μία επικοινωνία με τον Δρ. Χάρη Μπριλάκη, εξειδικευμένο χειρουργό οφθαλμίατρο με πολυετή εμπειρία στη διαχείριση αλλεργικών παθήσεων των ματιών θα σας εξασφαλίσει ολοκληρωμένη διάγνωση και εξατομικευμένη θεραπεία.
